Στην προηγούμενη ανάρτηση αυτής της στήλης είδαμε πως ο δείκτης δημοκρατίας, όπως μετράται από το Economist Intelligence Unit, έπεσε σημαντικά τόσο στην πλειονότητα των χωρών της ΕΕ, όσο και στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο. Μια προφανής εξήγηση για την πτώση αυτή είναι η υιοθέτηση των περιοριστικών μέτρων κατά τη διάρκεια του 2020 για τη συγκράτηση της πανδημίας. Αναλύσεις στην αρχή της πανδημίας υποστήριξαν πως οι χώρες με περιορισμένες δημοκρατικές ελευθερίες, όπως η Κίνα, τα καταφέρνουν καλύτερα στην εφαρμογή τέτοιου είδους μέτρων. Πόσο ευσταθεί αυτή η υπόθεση για την περίπτωση των χωρών της ΕΕ; Εάν κοιτάξουμε τα δεδομένα θα δούμε πως η σχέση μεταξύ του επιπέδου της δημοκρατίας και της έντασης των περιοριστικών μέτρων δεν είναι τόσο ξεκάθαρη.

Στο διάγραμμα αντιπαραβάλλουμε τα τελευταία δεδομένα του δείκτη δημοκρατίας του Economist για το έτος 2020 (οριζόντιος άξονας), με το επίπεδο αυστηρότητας των μέτρων κατά του Covid-19 για το ίδιο έτος, που αντλήσαμε από το Coronavirus Government Response Tracker του πανεπιστημίου της Οξφόρδης (κάθετος άξονας).[1] Αμφότεροι οι δείκτες παίρνουν τιμές από 0 έως 100.

Παρατηρούμε ότι η σχέση μεταξύ του επιπέδου δημοκρατίας και της αυστηρότητας των μέτρων που έλαβαν οι κυβερνήσεις μεταβάλλεται καθώς εξετάζουμε χώρες με διαφορετικά επίπεδα δημοκρατίας. Σε χώρες με χαμηλό δείκτη δημοκρατίας (Βουλγαρία, Κροατία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία) υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ των δύο μεταβλητών. Με άλλα λόγια, οι λιγότερο δημοκρατικές χώρες έλαβαν πιο χαλαρά μέτρα, ένα εύρημα που έρχεται σε αντίθεση με την υπόθεση των μελετών που προαναφέρθηκαν. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως οφείλεται στα υψηλά επίπεδα λαϊκισμού που χαρακτηρίζουν ορισμένες από τις χώρες αυτές αλλά και την περιορισμένη λογοδοσία των κυβερνώντων, οι οποίοι μπορούν να αψηφίσουν την προστασία των ευπαθών ομάδων προκειμένου να περιορίσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία. Στα κράτη με μέτρια επίπεδα δημοκρατίας (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Σλοβενία) δεν παρατηρείται κάποια ξεκάθαρη συσχέτιση με το δείκτη αυστηρότητας των μέτρων που ελήφθησαν. Η πιθανότερη εξήγηση είναι πως τα μέτρα ελήφθησαν με πρωταρχικό γνώμονα το επίπεδο έντασης της πανδημίας. Τέλος, στις χώρες με αυξημένα επίπεδα δημοκρατίας, όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, η Ολλανδία και η Γερμανία, παρατηρούμε αρνητική συσχέτιση του δείκτη με τα μέτρα που ελήφθησαν. Με άλλα λόγια, σε αυτή την κατηγορία, οι χώρες προτίμησαν να μην λάβουν αυστηρά μέτρα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να αποδωθεί στη φιλελεύθερη κουλτούρα των χωρών αυτών, η οποία δεν αφήνει περιθώριο για σημαντικό περιορισμό των ατομικών ελευθεριών, καθώς και στα υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και κοινωνίας, η οποία οδηγεί τους πολίτες στην εθελοντική συμμόρφωση προς στις κυβερνητικές συστάσεις χωρίς να υπάρχει η ανάγκη επιβολής αυστηρών απαγορεύσεων. Εξαίρεση ωστόσο αποτελούν η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο που έλαβαν εξαιρετικά αυστηρά μέτρα σε σχέση με το επίπεδο δημοκρατίας τους.

 

[1] Καθώς τα δεδομένα διατίθενται σε ημερήσια συχνότητα, πήραμε το μέσο όρο του δείκτη για όλο το 2020.

Κατηγορίες: Όλες οι δημοσιεύσειςIn Focus
Αναλυτές
Δημήτρης Χ. Κατσίκας Κύριος Ερευνητής, ΕΛΙΑΜΕΠ, Επίκουρος Καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
In focus – Δημοκρατία και αυστηρότητα των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας στην ΕΕ
Απόστολος Φασιανός Ερευνητής, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας