Επ. Καθηγ. Ντία Αναγνώστου, Δρ. Αγγελική Δημητριάδη
Το ΕΛΙΑΜΕΠ, αναγνωρίζοντας έγκαιρα τη σημασία της μετανάστευσης, ανέπτυξε καινοτόμα ερευνητικά έργα ανταποκρινόμενα στις νέες και παλαιές προκλήσεις της σύγχρονης ανθρώπινης κινητικότητας.
Η Μονάδα Μετανάστευσης την τελευταία δεκαετία διεξάγει έρευνα, ανάλυση και αξιολόγηση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο και επιδιώκει να προσφέρει ρεαλιστικές συστάσεις σε σχέση με τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η μετανάστευση στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στόχος είναι να προωθηθούν τεκμηριωμένες προτάσεις πολιτικής, προϊόν έρευνας, τόσο στον τομέα της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών όσο και της ένταξης. Σκοπός είναι η έρευνα να βοηθήσει στον εντοπισμό νέων ζητημάτων γύρω από την ανθρώπινη μετακίνηση και συγχρόνως να προσφέρει έγκαιρη ενημέρωση σε όσους εμπλέκονται με τη διαμόρφωση πολιτικών διαχείρισης της μετανάστευσης.
Μέσω έργων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (FP6, FP7, H2020, ΕΟΧ) καθώς και από ιδιωτικά ιδρύματα (π.χ. Open Society Foundation), η Μονάδα Μετανάστευσης του ΕΛΙΑΜΕΠ διεξάγει έρευνα σε θέματα παράτυπης μετανάστευσης και ασύλου, σχέσεις Ε.Ε. με τρίτες χώρες, ένταξη, θεμελιώδη δικαιώματα και διακίνηση ανθρώπων.
Παράλληλα, την τελευταία δεκαετία το ΕΛΙΑΜΕΠ έχει υλοποιήσει μια σειρά ανοιχτών και κλειστών εργαστηρίων, διασκέψεων και εκδηλώσεων που αποσκοπούν στη διάδοση των συστάσεων πολιτικής και στην ανάλυση του φαινομένου, βασισμένη στην έρευνα και σε πραγματικά στοιχεία.
Αναγνωρίζοντας ότι ο ρόλος του ίδιου του μετανάστη είναι καθοριστικής σημασίας, η πλειοψηφία των ερευνών αντλεί πρωτογενές υλικό μέσω έρευνας πεδίου με τους ίδιους τους μετανάστες, τόσο στην Ελλάδα αλλά και σε γείτονες χώρες, όπως η Τουρκία.
Η έρευνα δομείται γύρω από τρεις πυλώνες:
Πυλώνας Ι: Πολιτικές διαχείρισης μετανάστευσης
Η μεταναστευτική πολιτική και ιδιαίτερα οι προσπάθειες για τον έλεγχο και τη ρύθμιση της παράτυπης μετανάστευσης βρίσκονται στο επίκεντρο της έρευνας της Μονάδας Μετανάστευσης.
Η ερευνητική ομάδα του ΕΛΙΑΜΕΠ συμμετείχε πρόσφατα στο πρόγραμμα «Μελέτη για τη διακίνηση» (υπό την αιγίδα του ICMPD), μέρος του οποίου επικεντρώθηκε στη διακίνηση μεταναστών στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Δυτικά Βαλκάνια.
Πρόσφατη έρευνα ασχολήθηκε με την καταλογράφηση και την παροχή ολοκληρωμένης εικόνας των διαφορετικών πολιτικών και επιχειρησιακών μέτρων που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2012-2015, στο πλαίσιο του ελέγχου της παράτυπης μετανάστευσης (πρόγραμμα MIDAS).
Η καθηγήτρια Άννα Τριανταφυλλίδου, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΕΛΙΑΜΕΠ, συμμετέχει στο Δίκτυο Διεθνών Εμπειρογνωμόνων της Μετανάστευσης του ΟΟΣΑ υπεύθυνη για την εκπόνηση των ετήσιων εκθέσεων για την Ελλάδα. Οι εκθέσεις επικεντρώνονται στην αγορά εργασίας και τη συνολική κοινωνική και πολιτική ένταξη, καθώς και το πρόσφατο θέμα της μετανάστευσης των Ελλήνων ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης.
Πυλώνας ΙΙ: Διαδρομές, ταξίδια και εμπειρίες
Σε απάντηση στην προσφυγική “κρίση” του 2015, το ΕΛΙΑΜΕΠ διεξήγαγε έρευνα που αξιολόγησε τον αντίκτυπο των παρεμβάσεων πολιτικής υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης.
Το έργο «Διασχίζοντας τη Μεσόγειο Θάλασσα με πλοίο» επικεντρώθηκε άμεσα στον αντίκτυπο των πολιτικών στους ανθρώπους εν κινήσει, συνδυάζοντας την ανάλυση των πολιτικών και την επιτόπια παρατήρηση με εμπεριστατωμένη ανάλυση ποιοτικών δεδομένων συνέντευξης από άτομα που πραγματοποίησαν- ή σχεδίαζαν να κάνουν – το επικίνδυνο ταξίδι στη Μεσόγειο Θάλασσα. Το έργο παρέχει επίσης την πρώτη λεπτομερή αξιολόγηση των πολιτικών που συνδέονται με την Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη μετανάστευση, και ιδιαίτερα πώς επέδρασαν συγκεκριμένες πολιτικές τόσο στη διαμόρφωση διαδρομών (Ανατολική και Κεντρική Μεσόγειος) όσο και σε βάθος χρόνου (2015 και 2016). Παρομοίως, το σχέδιο «Ξεδιπλώνοντας τη Μεταναστευτική Κρίση στη Μεσόγειο-MEDMIG» εξέτασε τις πολύπλοκες δυναμικές που αναπτύσσονται και τις ταχείες μεταβολές των μορφών μετανάστευσης που παρατηρούνται σήμερα στην περιοχή της Μεσογείου.
Και τα δύο προγράμματα απέσπασαν την προσοχή των μέσων ενημέρωσης ενώ τα συμπεράσματά τους περιλήφθηκαν στις εκθέσεις που υποβλήθηκαν ενώπιον του Κοινοβουλίου στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τη περίοδο 2012-2015, το ΕΛΙΑΜΕΠ υλοποίησε τριετές ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Διακυβέρνηση της μη νόμιμης μετανάστευσης: κράτη, δρώντες και μεσάζοντες (IRMA)». Το πρόγραμμα επεδίωξε να κατανοήσει καλύτερα τους δρώντες και τους παράγοντες που επιδρούν στη διακυβέρνηση της διεθνούς παράτυπης μετανάστευσης, πώς οι πολιτικές που εφαρμόζονται επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων των μεταναστών και γιατί συγκεκριμένοι παράγοντες και πολιτικές είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες στη διαμόρφωση των σχεδίων και των αποφάσεων των μεταναστών. Τα συμπεράσματα του έργου έχουν ενσωματωθεί στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία και προωθηθεί προς το ευρύ κοινό.
Πυλώνας ΙΙΙ: Πολιτικές Ένταξης
Enhancing the Integration of Women, Beneficiaries of International Protection by Development and Implementation of Multifaceted Integration Trainings (INTEGRA-TRAIN) επιδιώκει την ενίσχυση της ενσωμάτωσης των γυναικών δικαιούχων διεθνούς προστασίας μέσω της ανάπτυξης και της εφαρμογής εκπαιδευτικών δράσεων ενσωμάτωσης